ابوعلی اسماعیل بن علی عمّی بصریابوعلی اسماعیل بن علی عمّی بصری (م قرن سوم هجری)، از دانشمندان و محدثان موثق شیعه در قرن سوم هجری بود، ولی با اینکه در عصر ائمه (علیهم‌السّلام) بوده در شمار اصحاب و راویان امامان قرار نگرفته است. ۱ - معرفی اجمالیابوعلی اسماعیل بن علی عمّی بصری، اهل بصره و از دانشمندان موثق شیعه است. داده‌های چندانی در باب زیست‌نامه وی گزارش نشده و با اینکه در عصر ائمه می‌زیست، اما در شمار اصحاب و راویان امامان قرار نگرفته است. نائل بن نجیح و فضیل بن یسار نهدی را استاد عمّی برشمرده‌اند. محمد بن ابی‌عمیر هم یکی از دو راوی شناسایی شده برای او می‌باشد. ۲ - آثاربه گفته شیخ طوسی، اسماعیل کتاب‌های بسیاری داشته که «ما اتفقت علیه العامة بخلاف الشیعة من اصول الفرائض» از آن جمله است و عبدالعزیز بن یحیی بن احمد جلودی این کتاب را از خود مؤلف شنیده و روایت کرده است. ۳ - تاریخ وفاتوفات عمّی در منابع نیامده است، اما از آنجا که راوی فضیل نهدی صحابی امام صادق (علیه‌السّلام) است که در زمان آن حضرت درگذشت و از سویی محمد بن ابی‌عمیر (م ۲۱۷ هـ) راوی اوست، به دست می‌آید که وی در قرن دوم و شاید اوایل قرن سوم می‌زیسته است. قابل ذکر آنکه عبدالعزیز جلودی که مدعی استماع از عمّی است، پس از سال ۳۳۲ هـ درگذشته است و با در نظر داشتِ عمر طبیعی، این استماع حداکثر می‌تواند در نیمه قرن سوم رخ داده باشد و این با عمر طبیعی اسماعیل عمّی سازگار نیست، چرا که او خود راوی فضیل است که پیش از سال ۱۴۸ هـ وفات یافته و قاعدتاً اسماعیل در این زمان در سنی بوده که شاخصه‌های فراگیری را داشته است، بنابراین به قرینه روایت جلودی و از سویی دیگر، روایت اسماعیل با سه واسطه از امام باقر (علیه‌السّلام)، ما را بر آن وا می‌دارد که عمری نسبتاً طولانی برای وی قائل شده و درگذشتش را در قرن سوم بدانیم. ۴ - مطالعه بیشتربرای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود. [۱۸]
فیض کاشانی، محمد بن محسن، نضد الایضاح، ص۵۹.
۵ - پانویس۶ - منبعپژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۱۸۴، برگرفته از مقاله «ابوعلی اسماعیل بن علی عمّی». رده‌های این صفحه : درگذشتگان قرن 3 (قمری) | راویان صاحب کتاب | محدثان بصره | محدثان شیعه سده سوم (قمری)
|